Dogoterapia w Polsce
Termin ,,Dogoterapia’’ po raz pierwszy został użyty przez Marię Czerwińską – prekursorkę dogoterapii w Polsce w 1996 roku. Początki dogoterapii przypadają na późne lata osiemdziesiąte, kiedy to właśnie Maria Czerwińska przy pracy nad filmem ,,Widzę’’ z udziałem dzieci niewidomych, zauważyła pozytywne reakcje dzieci z czworonogami . Pierwsze programy telewizyjne, wzmianki prasowe czy też kursy dogoterapii to nie wątpliwie zasługi warszawskiej Fundacji Cze-Ne-Ka. W miarę wzrostu popularności dogoterapii w Polsce zaczęły powstawać kolejne ośrodki działające
w podobny sposób. Do pierwszych grup można zaliczyć: Centrum Dogoterapii w Kościanie, Organizację Biegnący Wilk, Stowarzyszenie na Rzecz Terapii Kontaktowej z Udziałem Psów w Koszalinie, Psów Zaprzęgowych "Czuk-cza" w Ostrowie Wielkopolskim. Jednak większość tych organizacji była początkowo ściśle powiązana ze sportem zaprzęgowym,
z biegiem czasu dogoterapia całkowicie się od niego oddzieliła. W roku 2002 powstała Fundacja Przyjaciel z Warszawy oraz Fundacja Dogtor z Trójmiasta, które jako jedne z pierwszych na swoich stronach zamieściły standardy dotyczące ich pracy oraz zaczęły wykorzystywać rasy inne niż psy północy . Obecnie istnieje w Polsce Polski Związek Dogoterapii, który skupia wszystkie organizacje dogoterapeutyczne. Termin dogoterapii jest różnie ujmowany przez fundacje na przykład Fundacja Przyjaciel definiuje dogoterapię jako ,, terapię kontaktowa z udziałem psa polegająca na wieloprofilowym usprawnianiu dzieci i dorosłych. Dogoterapia jest rodzajem pracy uzupełniającym szeroko rozumianą rehabilitację i nie może pozostać jedyną formą terapii a stanowi uzupełnienie całości oddziaływań terapeutycznych’’ . Fundacja Cze-Ne-Ka definiuje ,, Dogoterapię jako jedną z metod rehabilitacji, której odpowiednio przeszkolony Pies Przyjaciel wspomaga terapeutę (często wolontariusza) w wieloprofilowym usprawnianiu dzieci i dorosłych a także pomaga osobom starszym czy zagubionym w zachowaniu lub wręcz nawiązaniu kontaktów ze światem zewnętrznym’’ .
W tym miejscu należy podkreślić, że zajęciami z zakresu dogoterapii nie można określać wszystkich zajęć, w których uczestniczą psy, gdyż konieczne jest, aby działania dogoterapeutyczne były zgodne z definicjami AAA, AAT, AAE. Owe trzy formy zajęć zostały zdefiniowane przez pionierskie stowarzyszenie o zasięgu międzynarodowym. Pierwsze dwa pojęcia zostały zdefiniowane przez stowarzyszenie Delta Society, które edukację z udziałem zwierząt zintegrowało w formie AAA (Animal Assisted Activities) czyli aktywnych spotkaniach z udziałem zwierząt. Zajęcia te oczywiście z udziałem psa mają za zadanie stwarzać możliwości edukacyjne, motywacyjne, relaksacyjne z możliwością korzyści terapeutycznych. Natomiast AAT (Animal Assisted Therapy) to terapia z udziałem zwierząt, która ma ściśle określone cele. Pies, który spełnia określone kryteria jest integralną częścią całego procesu terapeutycznego. Ostatnią formą jest AAE - (Animal Assisted Education) czyli edukacja z udziałem zwierząt. Ma ona za zadanie polepszyć sprawność funkcji poznawczych człowieka. Jest ona działaniem kierowanym, celowym i/lub prowadzonym przez profesjonalistę danej specjalizacji .
Istota i zadania dogoterapii
Dogoterapia jest jedną z form wspomagających leczenie oraz rehabilitację osób z udziałem przewodnika i odpowiednio wyszkolonego psa. Dogoterapia wywodzi się z animaloterapii rozumianej jako terapia z udziałem zwierząt. Jest to metoda opierająca się na założeniach, mówiących o kontakcie człowieka ze zwierzęciem (np. z psem, kotem itp.). W rezultacie okazuje się, że kontakt, o którym mowa przyczynia się do poprawy zdrowia psychicznego i fizycznego osoby biorącej udział w zajęciach. Ponadto, animaloterapia przynosi niezwykłą radość, otwiera człowieka na świat, zwalcza bariery komunikacyjne, jak również poprawia samopoczucie. Obok dość popularnej w dzisiejszych czasach dogoterapii, najbardziej znaną formą animaloterapii jest hipoterapia (terapia z udziałem koni). Co ciekawe, coraz większym zainteresowaniem ludzi cieszy się terapia z udziałem kotów określana jako felinoterapia .
Terapia z udziałem psa pozwala pacjentowi otworzyć się na terapeutę, nawiązać z nim kontakt dzięki czemu, owa metoda staje się o wiele przyjemniejsza i bardziej skuteczna. Fundamentalną rolę na zajęciach pełni obecność psa, gdyż za jego sprawą w pacjentach wyzwalają się pozytywne uczucia, silne emocje oraz chęć współpracy. Ten typ zajęć motywuje uczestników do podejmowania działań oraz samodzielnego wychodzenia z inicjatywą. Zajęcia z dogoterapii są prowadzone przez doświadczonych specjalistów bądź fachowo przygotowanych wolontariuszy w różnych placówkach, nie tylko oświatowych Mimo nieustającego postępu medycyny klasycznej, jednak pies znalazł swoje miejsce jako terapeuta pomagający w procesie leczenia ludzi. Jego zbawienny wpływ i niemalże ,, magiczne’’ właściwości zaobserwowano już w czasach historycznych .
Pierwszą pracą badawczą z użyciem zwierząt domowych napisał 1964 roku Dr Bris Levinson- amerykański psychiatra leczący dzieci autystyczne. Dostrzegł on wówczas, że obecność psa pomaga w komunikowaniu się z pacjentem i inicjuje terapię. Zaś kontakt ze zwierzęciem pomaga w zaspokojeniu ludzkich potrzeb dotyku, przyjemności oraz ciepła. Odkrycia Dr Levinsona potwierdziły fakt, że terapia z udziałem zwierząt przynosi niesłychanie pozytywne efekty w przypadku osób społecznie izolujących się, mających problem z komunikowaniem się ze światem zewnętrznym. Naukowiec bowiem stwierdził, że pies może być kluczem do nawiązywania kontaktu z osobami odizolowanymi. Poprzez stopniowe wdrażanie psów w dziecięce zabawy osłabił wrogość pacjentów, nawiązał z nimi kontakt i dzięki temu stworzył pierwsze zalążki terapii z psem .
W niedługim czasie badania Dr Levinsona stały się inspiracją dla innych naukowców. Wśród nich należy wymienić Jamesa Serpella, który zaś odkrył, że właściciele psów mają mniej problemów zdrowotnych, cieszą się lepszym samopoczuciem, lepszą sprawnością fizyczną a wszystko to dzięki spacerowaniu ze swoim pupilem. Melson znów przedstawił hipotezę, że właściciele psów mają większą szansę na uniknięcie chorób wieńcowych oraz, że dzieci posiadające zwierzątko są bardziej skore do pielęgnacji i rozwoju swoich zainteresowań. Allen dowiódł zaś, że psy posiadają zbawienny wpływ na likwidację codziennego stresu .
W Stanach Zjednoczonych od 1977 roku działa organizacja Delta Society. Jest to największa na świecie organizacja, propagująca trendy i metody pracy psów terapeutów. Ponadto, fundacja wyznacza standardy pracy, na których bazują organizacje zajmujące się animaloterapią. W 1996 roku powyższa organizacja opublikowała definicję, w celu ujednolicenia pracy ze zwierzętami oraz zdefiniowała rolę zwierząt w poszczególnych zajęciach . Mowa tutaj o AAA, AAT, AAE omówionych w następnym podrozdziale. Natomiast, w tym miejscu należy zwrócić uwagę, na cele działalności terapii jakie stawia organizacja Delta Society a należą do nich:
1. Fizyczne
• usprawnianie motoryki ogólnej,
• usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi,
• usprawnianie zdolności równowagi.
2. Zdrowie psychiczne
• usprawnianie komunikacji,
• usprawnianie zdolności koncentracji uwagi,
• dostarczanie możliwości rekreacji,
• podwyższanie samooceny,
• zminimalizowanie bądź całkowita redukcja lęku,
• obniżanie poczucia samotności.
3. Edukacyjne
• zwiększenie zasobu słownictwa,
• ćwiczenie pamięci krótkotrwałej oraz długoterminowej,
• kształtowanie pojęć.
4. Motywacyjne
• ułatwianie funkcjonowania w grupie,
• ułatwianie interakcji z innymi,
• gotowość do podejmowania ćwiczeń .
Dogoterapia jako metoda wykorzystująca psy w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, opóźnionych w rozwoju, osób starszych czy ludzi samotnych - głównie polega na kontakcie osoby potrzebującej wsparcia poprzez: przytulanie, głaskanie, dotykanie oraz nawiązywanie więzi psychicznej z psem .
Rola psa jest niezwykle istotna, zarazem dla dzieci przewlekle chorych jak i dzieci zdrowych. Dzięki towarzystwu psa dzieci łatwiej odzyskują równowagę emocjonalną, szybciej nawiązują kontakty, łatwiej przyswajają wiedzę. Z całą pewnością można stwierdzić, że pies ma zbawienny wpływa na każdego człowieka .
Zajęcia z dogoterapii są dopasowane do indywidualnych przypadków w zależności od potrzeb i możliwości osób biorących w nich udział. W związku z tym zajęcia z udziałem psa mogą polegać na :
- poznawaniu budowy ciała psa,
- kształtowaniu orientacji w schemacie własnego ciała,
- doskonaleniu sprawności ruchowej i motorycznej,
- stymulowaniu zmysłów,
- kształtowaniu samodzielności,
- ćwiczeniu koncentracji uwagi,
- wyzwalaniu spontaniczności oraz aktywności dziecka podczas zabawy z psem,
- kształtowaniu postawy prozdrowotnej,
- kształtowaniu odpowiedniej postawy w stosunku do zwierząt ,
- kształtowaniu umiejętności samokontroli i samooceny .
Historyczna
więź między człowiekiem a psem
Historia przyjaźni psa z człowiekiem sięga 20 tysięcy lat. Jej początek
rysuje się na kartach historii od okresu paleolitu aż po dzisiejsze czasy. Pierwsze
wzmianki o
udomowieniu psa, pochodzą z okolic Afryki i Azji, kiedy to nasi przodkowie
prowadzili koczowniczy tryb życia a psy wykorzystywali do zdobywania pożywienia.
Do dziś jednak pochodzenie udomowionego psa (z
łac. Canis familaris) nie jest całkowicie wyjaśnione.
Prawdopodobnie historia przyjaźni
człowieka z psem zaczęła się od wspólnego bytowania człowieka i wilka około 500
tysięcy lat temu. Ówcześnie wilk był kojarzony przez człowieka z wyobrażeniami
kulturowo-magicznymi. W okresie obfitującym w dostatek dzikiej zwierzyny,
człowiek pozwalał sobie na wspólne bytowanie ze swoim konkurentem żywieniowym z
pobudek czysto religijnych.
Istnieje wiele hipotez dotyczących oswajania wilków. Jedną z nich jest historia
mówiąca o wilkach o łagodnym temperamencie, które chętnie przebywały w
towarzystwie ludzi. Inna zaś hipoteza głosi, że ludzie w celach zaspokojenia
swojego głodu - wybierali z gniazda wilcze szczenięta.
W tym miejscu należy przytoczyć jedną z legend z mitologii rzymskiej. Owa
legenda głosi, o dwóch braciach Romusie i Romulusie, którzy zostali porzuceni a
ich życie ocaliła wilczyca traktując ich jak własne dzieci. Z uwagi na ten
fakt, wilczyca stała się nieoficjalnym symbolem Rzymu. W Egipcie zaś, czczono
boga Anubisa, który przedstawiany był w postaci mężczyzny z głową psa bądź
szakala. Anubis uznawany był za boga zmarłych, opiekunów grobów a także
patronów balsamistów. Kolejnym bogiem przybierającym postać psa był Upnaut, on
zaś stał na straży granic świata zmarłych. Ponadto, sztandary z jego
wizerunkiem noszono przed Fanarem podczas uroczystości zwycięstw lub w czasie
bitew.
W starożytnej Grecji i Rzymie psy były składane w ofierze bogom.
Trzymano je w
świątyni boga Asklepiosa – boga sztuki lekarskiej. Bowiem, ówcześnie
wierzono w
lecznicze właściwości śliny psów. Uważano, że lizanie ran sprzyja w ich
gojeniu. Psy pojawiały się również w sztuce greckiej. Gdzie to motywem
przewodnim na ceramicznych arcydziełach gościł wizerunek Cerbera – trójgłowego
psa, stojącego na straży królestwa zmarłych. Także
Homer opowiadając historię zawiłych losów Odyseusza wspomina o wiernym psie noszącym
imię Argos. Oto ten tekst:
„ Dziwna rzecz, Eumajnosie – Odyseusz powiada
–
Jak ten pies na
barłogu pięknym jest nie lada.
Z tym kształtem
czy i rączy łączył? Szedł na łowy?
Czy też to ot
zwyczajny sobie pies stołowy,
Jakich dużo na
dworcach trzymają panowie?
Na to pastuch
Eumajnos w te słowa odpowie:
Ten pies to
własność męża dawno już zgasłego.
Trzeba ci było widzieć kształt i rączy jego
Wtenczas, kiedy
na Ilion Odys szedł z wyprawą!
Zdziwiłbyś się
psa tego siłą i postawą.
Przed nim nie
mógł zwierz żaden umknąć, tak był rączy :
Wpadłszy na
trop, wciąż trzymał, niezrównany gończy.
Teraz zbiedniał;
pan jego przepadł gdzieś daleko,
Więc mu źle pod
niedbałych służebnic opieką.
Bo to tak z tą
czeladzią – niech pan nie napędza,
Zaniedba
obowiązku, rąk sobie oszczędza.
Zeus wszechmocny
odziera człowieka z połowy
Cnej
poczciwości, odkąd ten bierze okowy
To
powiedziawszy, odszedł w głąb pysznych powoi,
Do izby, kędy
świetny tłum gachów się roi;
Tymczasem Argos
w śmierci pogrążył się mroku,
Gdy ujrzał swego
pana po dwudziestym roku.” .
W Izraelu zaś odnaleziono grobowiec, w którym to obok szczątków człowieka
znajdowały się szczątki psa. Niezwykłe jest to, że ciało człowieka zostało
ułożone w ten sposób aby ludzkie dłonie spoczywały na psiej łapie. Już wtedy
chciano podkreślić niezwykle istotną rolę jaką odgrywał pies w życiu człowieka
około 12-14 tysięcy lat temu.
Co ciekawe, pies został również opisany w Biblii. W Starym Testamencie określono go jako
włóczęgę uprzątającego padlinę. Ponadto w przypowieści o bogaczu i Łazarzu
czytamy o psach, które
są bardziej ludzkie w zachowaniu niż sam człowiek. Tylko one ulitowały się nad cierpiącym i rannym - liżąc
jego rany. Także w literaturze średniowiecznej, pojawiły się wzmianki o psach.
Św. Franciszek z Asyżu był postacią, która wpłynęła na stosunek ludzi do zwierząt. To on nazywał
zwierzęta naszymi braćmi i siostrami.
Wizerunki psów były również częstym motywem przewodnim malowideł ściennych oraz
palestyńskich malowideł skalnych. W okresie wojenny, psy były także ukazywane w
scenach bitewnych np. Arras z Bayeux. Motyw psa jest częsty
również w malarstwie polskim na obrazach Wojciecha Kossaka, Piotra
Michałowskiego oraz Jana Matejki.
Czasy I wojny światowej to bardzo burzliwy okres w historii całego
świata. Swym zasięgiem objął nie tylko ludzi ale również psy, które wcielono do
armii. Psy bowiem spełniały tam funkcje: łącznościowe, sanitarne, meldunkowe
oraz stróżująco – obronne. Psem, który wyróżnił się podczas swojej szczególnej
,,służby mundurowej’’ był Chips – Owczarek Niemiecki. Służący w 33 Plutonie
Psów Wojny. Pies ten wyróżnił się szczególną odwagą, podczas likwidacji gniazda
karabinu maszynowego i wzięciem do niewoli trzech Włochów, został przy tym
poważnie ranny. Kolejnym ,,psim bohaterem’’ był Bamse (najsłynniejszy pies w Norwegii), który pływając na
kręcie wojennym bronił wszystkich marynarzy. Dzięki temu stał się symbolem
oporu przeciwko III Rzeszy.
Dobermany zaś zasłynęły ze swojej służby na Pacyfiku. Jednak z biegiem
czasu ich rola odbiegła od planowanej pierwotnie. Wstrząsającym przykładem jest
suka dobermana, służąca jako żyjący ,, bank krwi’’ dla psów rannych podczas
wojny. Ponadto jedną z najgorszych ról do jakich człowiek wykorzystywał psy na łamach historii były psy
stróżujące w niemieckich obozach koncentracyjnych i łagrach sowieckich, gdzie
na polecenie swojego pana rozszarpywały więźniów obozowych.
W późniejszych czasach wzrosło zainteresowanie hodowlą oraz prezentacją
psów rasowych na wystawach. Pierwsza wystawa odbyła się w Anglii w
Birmingham w 1859 roku i do dziś jest ona największą i najbardziej prestiżową
wystawą na skale światową. O
niebanalnej przyjaźni człowieka z psem świadczy nie tylko historia ale także
dzisiejsze czasy. Psy pomagają ludziom w niemal każdej dziedzinie życia. Często
ze względu na szeroką użyteczność psy są wykorzystywane przez wiele instytucji
(tj. policja, pogotowie, fundacje dogoterapeutyczne, ośrodki rehabilitacyjne i
inne).
opracowanie Malwina Chalińska
D. Ustjan, Korzyści płynące z posiadania zwierząt domowych, [w]: Czy zwierzęta potrafią leczyć? Terapie z udziałem zwierząt
wspomagające rehabilitację osób niepełnosprawnych, Fundacja Pomocy Osobom
Niepełnosprawnym PRZYJACIEL, Warszawa 2006, s. 10.
H. Raber, Encyklopedia Psów Rasowych, Wyd. Oficyna Wydawnicza Multico, Stuttgart 1995, s. 9.
K. Bochowicz, Pies i dogoterapia – historia, [w:] Dogoterapia. Terapia kontaktowa z udziałem psów: założenia i wykorzystanie w pracy z osobami
niepełnosprawnymi, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym PRZYJACIEL,
Warszawa 2003, s. 9-10.
Homer, Odyseja, Pieśń XVII, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich,
Warszawa 1981, s. 321-322.
K. Bochowicz, Pies i dogoterapia – historia, [w:] Dogoterapia. Terapia kontaktowa z udziałem psów: założenia i wykorzystanie w
pracy z osobami niepełnosprawnymi, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym
PRZYJACIEL, Warszawa 2003, s. 10.
K. Filipczak, Pies w mitologii , religii i malarstwie, Dwumiesięcznik
Związku Kynologicznego w Polsce „ PIES” 2001, Nr 6, s. 40-41.
Tamże, s. 42.
M. Czerwińska, Dogoterapia
(La dogoterapia, como fenómeno del nudo entre hombre y perro), Wydane z grantu Uni
Europejskiej, Hiszpania 2006, s. 13.
M. Czerwińska, Historia dogoterapii w Polsce, www.psyimy.pl, [30.03.2012, 16.33].
M. Czerwińska, Dogoterapii historia najnowsza, www.psiarnia.naszepsy.eu, [30.03.2012, 12.25].
W. Bartkiewicz, Dogoterapia, http://www.przyjaciel.pl/, [30.03.2012, 17.07].
M. Czerwińska, Dogoterapia, http://www.czeneka.org, [ 13.06.2012, 10.18].
A. Safian. Animaloterapia – Terapia z udziałem zwierząt, Zestawienie bibliograficzne w wyborze wydawnictw zwartych i artykułów z czasopism dostępnych w Bibliotece Pedagogicznej KPCEN we Włocławku, s. 1.
B. Pawlik-Popielarska, Terapia z udziałem psa, Wyd. Via Medica, Gdańsk 2005, s.64.
M. Czerwińska, Dogoterapia w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym, http://nowofundland.pl/ , [30.03.2012, 11.37].
N. Bekasiewicz, Czy zwierzęta potrafią leczyć? Terapie z udziałem zwierząt wspomagające rehabilitację osób niepełnosprawnych, Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym PRZYJACIEL, Warszawa 2006, s. 43-44.
M. Machoś - Nikodem, Nauka z pomocą psa , [w:] Edukacja i Dialog, Wyd. Społeczne Towarzystwo Oświatowe, 2006, nr 8, s. 50.
Fragment pracy mgr ,,Dogoterapia jako metoda wspomagająca i usprawniająca naukę czytania'' autorstwa Malwiny Chalińskiej
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz