Terapia przez czytanie

 „ Trzeba pamiętać, że okres dzieciństwa jest krótki , ograniczona jest liczba książek; które można w tym czasie poznać, a jeszcze mniej na zawsze pokochać .”

                                                                                                      

                                                                                                                               Janusz Dunin

Dzięki całkiem nowym przeżyciom ściśle związanym z obcowaniem dziecka ze słowem drukowanym, rozwija ono swoje możliwości poznawcze, które są zupełnie inne niż
te kształtujące się w procesie przyswajania wiedzy. Chodzi tu o poznanie intuicyjne, o zdolność rozumienia ludzkich problemów, bez konieczności werbalizowania doznań i mozolnego ich analizowania. Właśnie takie poznanie ma charakter całościowy, symboliczny i jest bardzo istotne
 warunkach koegzystencji z innymi ludźmi. Dlatego tak istotną rolę w edukacji i rozwoju dziecka odgrywa czytanie, czytelnictwo i związany z nim niebanalny odbiór słowa pisanego. Dziecko jest często poddawane silnym emocją, w związku z tym często poszukuje w literaturze nie tylko zidealizowanego świata, ale i obrazu własnej rzeczywistości psychicznej.

Słowo pisane tworząc zasoby osobiste dziecka, nie tylko wzbogaca wiedzę,  ale również pomaga poznawać inne sposoby myślenia i działania, daje wzory zachowań, wspiera
 w sytuacjach emocjonalnie trudnych, kompensuje wszelkie niedostatki oraz relaksuje i wyzwala dobry nastrój. Za pomocą różnych mechanizmów psychologicznych, tu głównie naśladownictwa i identyfikacji, asymilacji wiedzy, literatura spełnia istotną rolę zarówno
w terapii jak i profilaktyce. W tym miejscu pojawia się  pytanie, czy słowo pisane i jego czytanie może leczyć ciało i duszę dziecka? Czy lecząc może mieć w tym samym czasie moc wspierającą
i stymulującą  rozwój i wspomagać naukę czytania?

            Odpowiedzi na tak postawione pytanie należy doszukiwać się biblioterapii. Samo pojęcie biblioterapia sięga korzeniami aż do czasów starożytnych. To właśnie bibliotece w Aleksandrii widniały słowa: "Lekarstwo na umysł", natomiast w 1272 roku w szpitalu Al - Mansur w Kairze  specjalnie zorganizowano czytanie Koranu w ramach terapii. W XVIII wieku w Egipcie włączono pobożne teksty do programów leczenia osób psychicznie chorych, a Benjamin Rusch w XIX wieku zalecał osobom z problemami natury psychicznej czytanie książek o świętych. Wiek XX przyniósł ze sobą narodziny i intensywny rozwój koncepcji teoretycznych biblioterapii. Natomiast terminu biblioterapia po raz pierwszy użyto w 1916 roku, na łamach amerykańskiego czasopisma "Atlantic Monthly". Cztery lata później a więc 1920 roku hasło to znalazło swoje miejsce w Oxford Englisch Dictionary. Samo pojęcie biblioterapii wywodzi się z dwóch wyrazów greckich: biblion (książkę) i therapeo (leczę) W Polsce uznano, że „biblioterapia jest działaniem terapeutycznym opierającym się o zastosowanie materiałów czytelniczych, rozumianych jako środek wspierający proces terapeutyczny w medycynie. Jest rodzajem psychicznego wsparcia, pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów danej osoby przez ukierunkowane czytanie. Jest rodzajem oparcia w procesie osiągania przez nią poczucia bezpieczeństwa. Może być środkiem realizacji jego potrzeb”. Terapia czytelnicza ma zatem interdyscyplinarny charakter i dlatego słowo drukowane w niej dobrze wykorzystane może współgrać z opracowaną przez Beatę Kulisiewicz metodą wspomagającą proces czytania  przy współudziale odpowiednio wyszkolonego psa. Literatura i jej zbawienny wpływ nie tylko kształtuje w czytelniku  poczucie relaksu i odprężenia ale także w atrakcyjny sposób przekazuje wiedzę, ukazuje czytelnikowi inne niż dotychczas wzorce myślenia, odczuwania, działania, dostarcza innych emocji oraz  kompensuje niedostatki. Ponadto daje czytającemu możliwość poznania innych ludzi, przeżywania nietuzinkowych historii a tym samym wzbogaca indywidualne doświadczenia czytającego. Słowo pisane jest niewyczerpanym źródłem wzorców osobowych, które dziecko  samodzielnie wybiera i z łatwością odnajduje w nich siebie i własne błędy, po czym wyciąga wnioski i wciela je w realne życie. Wszystkie nowo zdobyte kompetencje dają czytelnikowi wewnętrzne poczucie kontroli nad sytuacją, co otwiera przed nim wachlarz sposobów radzenia sobie w różnych sytuacjach, które niesie ze sobą życie. Literatura służy terapii również w innym aspekcie, a mianowicie daje czytającemu wsparcie przez akceptację własnej jego osoby. Często szczęśliwe zakończanie i pomyślne rozwiązanie problemów,  z którymi borykają się bohaterowie przeświadcza czytelnika w wiarę we własne siły i ogrom możliwości. Książka i perypetie bohaterów, często pełnią funkcję kompensacyjną, czyli możliwość oderwania się od często szarej i bezbarwnej rzeczywistości, dając dziecku chwilę ukojenia,  relaksu, poczucie bezpieczeństwa i  możliwości fantazjowania. Stosowanie literatury jako środek odciążający również ma zbawienny wpływ na dziecko poddane nietypowej, stresującej sytuacji. Dzięki takiemu rozwiązaniu czytający ma możliwość oderwania się od codziennych wydarzeń a czytana lektura staje się  dla niego chwilową ucieczką
od bezlitosnych scenariuszy jakie pisze nam życie.

---

M. Tyszkowa , B. Żurakowski ( red.), Wartości w świecie dziecka i sztuki dla dziecka, Wyd. PWN, Warszawa-Poznań 1984

I. Papuzińska,  Książki, dzieci, biblioteka ,Wyd. ,,Fundacja Książka dla dziecka, Warszawa 1992

M. Molicka, Bajkoterapia,  Wyd. Media Rodzina, Poznań  2002.

I. Borecka , Biblioterapia w szkole, Wyd. WODN, Legnica 1999

Fragment  pracy mgr ,,Dogoterapia jako metoda wspomagająca i usprawniająca naukę czytania'' autorstwa Malwiny Chalińskiej